Карпестата уметност во светот и кај нас

Карпестата уметност го опфаќа сликарството и идолоформите
на првобитниот човек и датира уште од старото камено време
/палеолит,30000 г.п.н.е./,а се провлекува се до појавата на рано-
христијанството. Палеолитското сликарство,уметноста на
пештерскиот човек, пиктографи и петроглифи/примитивна
фигуративна уметност/ е вгравирана воплиток релјеф на камени
плочи и стени.
Почнуввајки од 17в., кога еден норвешки учител открил
трагови на карпеста уметност во Шведска, интересот за оваа
уметност, како посебна дисциплина во проучувањето во
историјата на ликовната уметност,почнал да сезголемува.
Во 19 в. се откриваат податоци за карпестата уметност во
Англија, Ј.Африка,Сахара и Австралија, како и за карпестото
сликарство на американските индијанци, Во 1890 г.откриено
е едно многузначајно карпесто сликарство во Алтамира -
пештера на Пиринеите, во Шпанија, а пет децении подоцна
и во пештерата Ласко во Ј.Франција.Неколку години подоцна
повеќе истражувачи пишувале за оваа уметност, но само
двајца од нив, Абе Хенри Броил и Хуго Обермаер, опишу-
вајки ја, ја овековечиле и создале „школа“за културен пристап
кон истражувањето и проучувањето. Сликарството на кар-
пестата уметност е реалистично. Тоае живо, со жив покрет
на луѓе, животни/бизони,диви коњи,диви свињи,дивокози,
елени антилопи,жирафи и др./,потоа јавачи, ловци со кучиња
птици,орнаменти,знаци и други сцени и пораки сликани
со необично постојани бои и природна патина. За ова
сликарство се грижат специјализирани институции и орга-
низации,музеи и центри за проучување, заштита и реста-
врирање,меѓу кои Федерацијата за карпеста уметност,
УНЕСКО, центрите за карпеста уметност во Европа,Азија
Африка итн.
Во 1964 г.во Италија е формирана меѓународната асоцијација
за студии на праисториската уметност. Во неа членуваат голем
број истражувачи од над 9о земји, кои превземаат истражувања
на разни страни од целиот свет. Тие во своите истражувања
користат современи радиокарбонски /Ц-12 и Ц-14/ и други
археолошки методи,анализи и компарации.Досега се иденти-
фикувани над 1000 локалитети со над 100.000 артефакти.
Каква е оваа уметност и колку наназад допира говорат голем
број студии за повеќе наоѓалишта,проучувани од еминентни
стручни лица. Нејзините културни дострели се видливи и
се рефлектираат во современото ликовно творештво,преку
инспирација,идеја,синтеза,апстракција и сл., а допирни
точки има и со традиционалните уметности на Абориџините,
Бушманите, Бедуините,Ескимите,Аинуите, Јомоните, Инди-
ланцитеи др.групи народи.Најпознати пронаоѓалишта на оваа
уметност се во: Шпанија, Франција, Австрија, Италија,Маке-
донија, Бугарија,Грција, Турција,Југославија,во Африка-
Зимбабве, Танзанија и др.во Азија-Урал и Сибир, Кина,
Авганистан, Индија, Индонезија, Јапонија и др. Постојано
расте бројот на новооткриени локалитети во светот и кај нас.
Палеолитско-неолитски трагови и трагови на карпеста
уметност се откриени и во Р.Македонија.Зонитево кои се
сретнува се долините на реките Вардар, Брегалница,Црни
Дрим, Овче Поле, Пелагонија и подрачјето околу Охридско
езеро, Куманово, Крива Паланка и Кратово.
Карпестата уметност побудува голем интерес и нејзините
локалитети масовно сепосетувани од голем број стручни лица
професори,етнографи,уметнички фотографи,ликовни уметници
и критичари, археолози,антрополози, историчари и истори-
чари на уметноста,но истотака и од голем број обични луѓе и
туристи. Сите тие во неа бараат историска реконструкција
на настаните, во социолошки и духовен поглед, но и за
естетско и културно запознавање и задоволување на интересот
запосестрано видување наоваа уметност и потребата за иден-
титет какочленови на човековиот род.
На Првиот светски конгрес на карпестата уметност што се
одржа 2002 г.во Скопје, формирана е светска академија за
карпеста уметност, како највисока институција за проучување,
а од 2007 г.во рамките на Универзитетот „Г.Делчев“-Штип,
работиИнститут, регионален центар за карпеста уметност за
Источна Европа, со кој раководи д-р.Душко Алексовски.